Το κύκλωμα trafficking με θύμα τη 12χρονη από τον Κολωνό είναι ένα θέμα που το τελευταίο διάστημα έχει σχεδόν ολοκληρωτικά αποσιωπηθεί από την επικαιρότητα, καθώς περιμένουμε πια την υπόθεση να εξελιχθεί στις δικαστικές αίθουσες. Ως συλλογικότητα έχουμε ασχοληθεί στο παρελθόν με το συγκεκριμένο θέμα, εστιάζοντας στο κομμάτι της συγκάλυψης από την πλευρά του κράτους και της αστικής δικαιοσύνης. Με την εισήγησή μας θέλουμε να αναλύσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα συστημικά ΜΜΕ, ως συμπληρωματικός μηχανισμός, κάλυψαν την υπόθεση, καθώς και τον ρόλο που έπαιξαν από την αρχή, τόσο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, όσο και στον εκφοβισμό και επανατραυματισμό του θύματος και το ξέπλυμα του θύτη.
Πιο συγκεκριμένα, με το που βγήκε στο φως η είδηση τον περασμένο Οκτώβριο, είδαμε κανάλια να συγκεντρώνονται κάτω από το σπίτι της 12χρονης και να βγάζουν στη δημοσιότητα τη φωτογραφία της με πίξελ, καθώς και τη φωτογραφία της μητέρας της (βλ. Τατιάνα Στεφανίδου). Λίγες μέρες αργότερα, ο Γιώργος Λιάγκας δε δίστασε να ανακοινώσει κατά τη διάρκεια της τηλεοπτικής του εκπομπής ότι έχει τις φωτογραφίες της 12χρονης στο κινητό του. Είδαμε και πάλι με πόση άνεση τα πρόσωπα με πολιτική και κοινωνική ισχύ ελέγχουν τι θα βγαίνει και τι δε θα βγαίνει στη δημοσιότητα, χωρίς καμιά νομική ή άλλη συνέπεια. Ο Γιώργος Λιάγκας συνέχισε τις εκπομπές του και η Τατιάνα Στεφανίδου συνέχισε να εκφράζει τις απόψεις της χωρίς ντροπή, όπως είδαμε και αργότερα με την απαράδεκτη δήλωσή της για το ναυάγιο στην Πύλο. Επιπλέον, στην προσπάθεια μας να διαβάσουμε και να ψάξουμε για το θέμα, τα πρώτα πράγματα που έβγαιναν στη σελίδα αναζήτησης για τη 12χρονη ήταν αναζητήσεις όπως “δωδεκάχρονη φωτογραφίες”, “δωδεκάχρονη μητέρα”. Για εμάς, όλο αυτό δείχνει ότι τα μίντια με τον έναν ή τον άλλον τρόπο προσπάθησαν να μετατρέψουν την όλη υπόθεση σε μια κουτσομπολίστικη σαπουνόπερα. Με άλλα λόγια, για ακόμα μια φορά τα ΜΜΕ λειτούργησαν εκφοβιστικά, τόσο για την ίδια τη 12χρονη όσο και για άλλα επιζώντα, τα οποία βλέπουν τι θα τους συμβεί σε περίπτωση που αποφασίσουν να μιλήσουν.
Στη συνέχεια της έρευνάς μας πάνω στο θέμα, παρατηρήσαμε άλλη μια τακτική των ΜΜΕ. Ιδιαίτερα στην αρχή της δημοσιότητας της υπόθεσης, τα μίντια βάλθηκαν να καλύψουν εκτενώς με ρεπορτάζ τις διαγραφές μελών των κομμάτων ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ τα οποία σχετίζονταν με την υπόθεση, σε μια προσπάθεια να μας καθησυχάσουν πως οι “κακοί” έχουν πια απομακρυνθεί και μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχες. Με μια βαθύτερη ανάλυση, η τακτική αυτή εξυπηρετεί συμφέροντα των κομμάτων, καθώς με τον τρόπο αυτό προσπαθούν να βγάλουν από πάνω τους τη “ρετσινιά” και να προωθήσουν αντιλήψεις που να παρουσιάζουν το κόμμα τους ως σύγχρονο και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εμείς όμως δε μπορούμε παρά να υποστηρίξουμε πως όχι μόνο ήσυχες δεν είμαστε, αλλά είμαστε και εξοργισμένες με τον τρόπο που τα ΜΜΕ συγκαλύπτουν τον κρατικό μηχανισμό που βρίσκεται πίσω από αυτή και άλλες παρόμοιες υποθέσεις.
Εξοργιστικός ήταν και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονταν οι ειδήσεις και η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για τις αναφορές στην υπόθεση. Παρακολουθήσαμε ρεπορτάζ συνοδευόμενα από εικόνες που παρέπεμπαν σε πορνογραφικό υλικό και διαβάσαμε άρθρα που χρησιμοποιούσαν παραπλανητική ορολογία, όπως για παράδειγμα “πελάτες”, “ραντεβού”, “σεξουαλικές επαφές”, “πορνεία” κ.τ.λ., λέξεις που παραπέμπουν σε συναινετικές πράξεις, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για μια υπόθεση βιασμού, κυκλώματος trafficking και παιδοβιαστών.
Σε σχέση με τα εμπλεκόμενα στην υπόθεση άτομα είδαμε μια συντονισμένη προσπάθεια να στραφεί η κοινή γνώμη ενάντια στη μητέρα. Ίσως γιατί το σενάριο «η μητέρα εκδίδει την κόρη της» και ο τίτλος “μητέρα-τέρας” ανεβάζουν την τηλεθέαση και την επισκεψιμότητα των ιστοσελίδων, ίσως γιατί βρέθηκε πρόσφορο έδαφος επειδή η οικογένεια ανήκει σε κατώτερη κοινωνική τάξη, και σίγουρα σε μια προσπάθεια να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από τον «οικογενειάρχη» Μίχο. Η αντίθεση αυτή φάνηκε και από τον χρόνο και χώρο που δόθηκε σε καθεμιά από τις δύο πλευρές στον αέρα. Από τη μία, ούτε η είδηση ότι η μητέρα έκανε απεργία πείνας ενώ ήταν προφυλακισμένη, ούτε και οι δηλώσεις του αδερφού της 12χρονης καλύφθηκαν αρκετά από τα συστημικά μίντια. Από την άλλη, ο Μίχος έλαβε μια μάλλον ευνοϊκή μεταχείριση σε σύγκριση με τις πράξεις του, μιας και του δόθηκε δημόσιο βήμα ώστε να απολογηθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάτι αντίστοιχο δεν έχουμε δει να συμβαίνει όταν ο θύτης είναι κάποιος από κατώτερη κοινωνική τάξη ή μετανάστης/πρόσφυγας. Τον περασμένο Οκτώβριο, μάλιστα, το ΣΚΑΙ κάλεσε –ποιον άλλον;- τον μπάτσο Μπαλάσκα για να δηλώσει ότι ο παιδοβιαστής είναι “πολύ καλό παιδί, επιφανής και με άρτια ζωή, με μια καλή σύζυγο και ένα γιο, πολύ καλό παιδί”. Τα συστημικά ΜΜΕ φρόντισαν γενικά να παρουσιάσουν τον Μίχο ως καλό οικογενειάρχη, καλό χριστιανό και Έλληνα πολίτη, το οποίο προδιαθέτει θετικά την κοινωνική γνώμη απέναντί του, σε αντίθεση με την μητέρα που ήταν καθαρίστρια, από χαμηλή κοινωνική τάξη και “έβαζε το ανήλικο παιδί της να δουλεύει”. Τέτοιοι χαρακτηρισμοί και περιγραφές έχουν κοινωνική και πολιτική χροιά, και στοχεύουν στο να κατασκευάσουν το αφήγημα ότι η φτώχεια είναι συνώνυμη με την εγκληματικότητα και την παραμέληση, δίνοντας το πάτημα στην κοινωνία να κατηγορήσει και να κατασπαράξει τη μητέρα.
Το αποκορύφωμα του κανιβαλισμού ήταν η αποκάλυψη του τόπου διαμονής της 12χρονης από την υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων της ΝΔ, Δόμνα Μιχαηλίδου, πράγμα που αναδημοσιεύθηκε από τα διάφορα ΜΜΕ. Το γεγονός αυτό, όπως είναι προφανές, έθεσε σε άμεσο κίνδυνο την 12χρονη, η οποία δέχτηκε δολοφονική επίθεση μέσα στο ίδιο της το σπίτι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε πρόσφατη συνέντευξή της, η δικηγόρος Αντωνία Λεγάκη εξήγησε πως η υπόθεση του κυκλώματος με θύμα τη 12χρονη, η υπόθεση της Ηλιούπολης και η υπόθεση που έχει γίνει γνωστή ως Greek Mafia συνδέονται μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, βλέπουμε ότι τα συστημικά ΜΜΕ τηρούν τη χαρακτηριστική τους στάση, αυτή της συγκάλυψης και του αποπροσανατολισμού, μιας και εξακολουθούν να παρουσιάζουν τις τρεις αυτές υποθέσεις ως μεμονωμένες. Το γεγονός αυτό μας βάζει σε ακόμα περισσότερες σκέψεις σχετικά με το τι κρύβεται από πίσω.
Καμία μας δεν πέφτει από τα σύννεφα παρατηρώντας τη στάση των ΜΜΕ, που όπως και περιμέναμε, σίγουρα δεν ήταν υπέρ της 12χρονης. Προσπάθησαν να την τρομοκρατήσουν και να στρέψουν την κοινή γνώμη εναντίον της μητέρας της ενώ ταυτόχρονα συγκάλυπταν ξεδιάντροπα τον παιδοβιαστή και έθεταν την ίδια σε κίνδυνο. Μέχρι και η φρασεολογία που χρησιμοποιήθηκε επιλέχθηκε έτσι ώστε να υπηρετήσει τη λογική του “τα ‘θελε και τα ‘παθε”, να κανονικοποιήσει το victim blaming. Φυσικά, τα ΜΜΕ δεν είναι αυτά που θα αποφασίσουν για την εξέλιξη της υπόθεσης στο δικαστήριο, σίγουρα όμως διαμορφώνουν την κοινωνική αντίληψη και κουλτούρα. Βλέπουμε για μια ακόμη φορά την καθιερωμένη στάση των συστημικών ΜΜΕ, που χρησιμοποιούν όλα τα μέσα και τις δυνάμεις τους για τον επανατραυματισμό των θυμάτων και τον εκφοβισμό των επιζώντων που θα ήθελαν να καταγγείλουν την κακοποίησή τους, τρέφοντας και συντηρώντας την έμφυλη βία και τη συνολική υποτίμηση των γυναικών, ιδιαίτερα εκείνων της εργατικής τάξης.
Ο,ΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟ ΑΛΛΟ
ΚΑΜΙΑ ΜΟΝΗ – ΚΑΝΕΝΑ ΜΟΝΟ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ